African Liberation Day

Bayanda Khathini is een ontwerper die vakmanschap hoog in het vaandel heeft staan en zich specialiseert in couture en bruidsjurken. Hij vertaalt het visuele erfgoed van Zulu gemeenschappen naar hedendaagse vormen in uitbundige jurken in satijn, tule of kant. Kleuren kunnen knalblauw of zuurstokroze zijn, of zoals deze voor de tentoonstelling gemaakte bruine jurk. Het kralenwerk is afgeleid van traditioneel Zulu kralenwerk. De Zulu hoed, de isicholo, is een teken van de gehuwde status van de vrouw. Het maken van elk uniek stuk duurt zo’n 3-5 maanden en elk stuk bevat meer dan 200.000 kralen die met de hand zijn opgenaaid. Khathini speelde met het maken van design als kleine jongen. Hij studeerde Fashion Design aan de Tshwane Universiteit van Technologie, won diverse prijzen en stond in 2017 voor het eerst in Zuid-Afrika Fashion Week. Behalve bruidsjurken maakt Khathini couture voor verschillende beroemdheden en politici. Zo droeg award-winning presentator Nonkanyiso Conco, @Laconco, een soortgelijke jurk als deze.

Bayanda: Voor mij als kunstenaar betekent vrijheid het zonder angst uiten van mezelf, mijn meningen en standpunten door middel van kunst. Het gaat om creatieve autonomie en het ongegeneerd delen van mijn waarheid. Hoewel ik meestal geen African Liberation Day vier, waardeer ik het belang ervan en de offers die zijn gebracht voor de bevrijding van Afrika. Deze inspanningen hebben ons in staat gesteld om ons te verbinden met onze cultuur, geschiedenis en identiteit.

Nu te zien in Wereldmuseum Rotterdam, tentoonstelling Say Yes!

Kunstenaar Lina Iris Victor maakt vaak opvallende portretten van krachtige vrouwen. Haar inspiratie vindt ze in de geschiedenis van de koninkrijken in Centraal- en West-Afrika, de wiskunde en de astrologie. Ze combineert diepzwart met een eeuwenoude verguldingstechniek met 24 karaat-goud. “Tegenwoordig is goud gedevalueerd tot een grondstof, maar voorheen werd het geprezen om zijn spirituele waarde” aldus de kunstenaar. Victor brengt het edelmetaal terug naar deze heilige wortels om oude tradities weer naar het heden te halen. Materia Prima staat voor de oorsprong van het leven. Het diepzwart verwijst naar de proeven van alchemisten, geleerden die goud probeerden te maken, en is tegelijkertijd een positieve interpretatie van blackness.

Nu te zien in Wereldmuseum Leiden, tentoonstelling In de ban van Goud  

Dit geborduurde wandtapijt is gebaseerd op archiefbeelden van koning Prempeh II en zijn hofhouding en belichaamt de visuele taal van macht door de rijke kleuren en symboliek van het Ashanti-rijk en Ghana. Tegelijkertijd weerspiegelt het de geest van bevrijding die Koning Prempeh II zelf vertegenwoordigde. Rita Mawuena Benissan is de eerste kunstenaar in residence bij Wereldlab, de experimentele afdeling van het Wereldmuseum met als doel een nieuw museum te ontwikkelen in het centrum van Nijmegen.

Rita: Vrijheid betekent voor mij het vermogen om onszelf te definiëren op onze eigen voorwaarden. Het is het vermogen om onze geschiedenis terug te winnen, ons erfgoed te beschermen en ruimte te maken om onze verhalen te zien, te horen en te waarderen. Vrijheid is meer dan alleen beweging; het omvat ook herinnering, eigendom en het recht om onze culturele toekomst vorm te geven zonder te worden uitgewist. Mijn werk is geworteld in het terugwinnen van macht, zowel binnen de Ghanese context als op het hele Afrikaanse continent. Door tradities zoals het stamhoofdschap en symboliek te archiveren en opnieuw vorm te geven, onderzoek ik hoe het culturele geheugen een kracht wordt voor trots, verzet en bevrijding. Ik vier niet formeel de African Liberation Day, maar de kennis over deze feestdag nodigt me uit om na te denken over de diepere betekenissen van vrijheid, behoud en het vertellen van verhalen. Het herinnert me eraan dat daden van cultureel geheugen, archivering, het eren van voorouders en het terugvorderen van onze verhalen zelf vormen van bevrijding zijn.

Dit kunstwerk maakt deel uit van een serie werken over de terugkeer van de geesten van gedeporteerde tot slaaf gemaakte mensen. De tekening biedt een doorkijk vanaf de buitenkant van een schip dat gebouwd is voor tot slaaf gemaakte mensen, een “spookschip” weergegeven in monochrome inkt. Het biedt geen doorkijk naar een interieur maar naar de lucht waar masten en boegen van andere schepen te zien zijn. In het midden van het schip staan felgekleurde figuren. Dit zijn “egungun”, vooroudergeesten zoals die worden opgevoerd in de maskerades van de Fon en Yoruba. Overleden mensen gaan over naar de geestenwereld. Vooroudergeesten (egun) blijven contact houden met de wereld van de levenden. Bij bepaalde gebeurtenissen, zoals jaarlijkse rituelen en begrafenissen, treden de egungun-dansers op en kunnen de levenden met de voorouders communiceren. Daarbij zou direct contact gevaarlijk zijn, dus bewaakt de man met stok de scheiding tussen de twee werelden. In de werken van Sinzogan keren de geesten van de tot slaaf gemaakten terug naar de kust van Benin, die vroeger de “Slavenkust” werd genoemd. 

Sinzogans “spookschepen” reizen de zogenaamde middenweg terug, van Amerika en het Caribisch gebied terug naar Afrika. De titel verwijst naar de Gate of No Return, de naam van een monument in Ouidah, Benin, symbool van de slavernij van Afrikanen die tot slaaf gemaakt werden en van huis werden weggevoerd. In Sinzogans visie keren ze dus wel terug, in spirituele vorm.

Nu te zien in Wereldmuseum Amsterdam, tentoonstelling Onze koloniale erfenis